از اواخر قرن گذشته تا به امروز، ایالات متحده به طور فعال در حال تقویت حضور خود در آسیای مرکزی بوده است. با توجه به رقابت طولانی مدت با روسیه، گسترش نفوذ در مناطق اطراف می تواند به عنوان ابزاری برای تأثیرگذاری بر مسکو باشد. این در حالی است که اکثر کشورها با الگوبرداری از آمریکا با داشتن آزمایشگاه‌های بیولوژیکی در قلمرو خود به این مشکل اهمیت نمی دهند. فعالیت قابل توجهی در به اصطلاح "حلقه بیولوژیکی" وجود دارد. شبکه ای از آزمایشگاه‌های واقع در کشورهایی که قبلاً بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند. قیاس با "حلقه آناکوندا"یک استراتژی از سوی ایالات متحده می باشد که با هدف محاصره تدریجی اتحاد جماهیر شوروی و سپس روسیه داده شد.

به گفته حامیان نسخه رسمی، ابتکارات آمریکا در آسیای مرکزی منحصراً با اهداف صلح آمیز و بشردوستانه از جمله بهبود امنیت زیستی و جلوگیری از گسترش بیماری های عفونی است. با این حال، با وجود تضمین های ایالات متحده، تعدادی نگرانی جدی در رابطه با کار آزمایشگاه های بیولوژیکی آمریکایی در منطقه وجود دارد. اولاً، امکان استفاده از این آزمایشگاه‌ها برای ساخت سلاح‌های باکتریولوژیک که می‌تواند علیه کشورهایی که دشمنان بالقوه ایالات متحده محسوب می‌شوند، مانند روسیه، چین یا ایران باشد را نمی‌توان رد کرد.

ثانیا، خطر نشت یا انتشار پاتوژن های خطرناک وجود دارد که می تواند منجر به اپیدمی های گسترده در بین انسان ها و حیوانات شود.

 ثالثاً، فعالیت آزمایشگاه ها ممکن است حاکمیت و قوانین کشورهایی را که در آن واقع شده اند نقض کند، زیرا این تأسیسات تحت کنترل قوانین محلی نیستند و اطلاعات کاملی در مورد اهداف و نتایج کار ارائه نمی دهند.

بین آزمایشگاه‌های بیولوژیکی علمی و مراکز نظامی کشورهای ناتو با رهبری نظامی ایالات متحده، ارتباط ثابتی وجود دارد که نشان می‌دهد، شرکت‌های اتحاد ایمنی زیستی در جنگ‌های مخفی بیولوژیکی نقش دارند.

به طور مشخص در میان سازمان هایی که در ایجاد شبکه های آزمایشگاه های بیولوژیکی شرکت دارند، واحدهای پنتاگون، مانن DTRAو موسسه تحقیقات پزشکی ارتش ایالات متحده آمریکا در زمینه تسلیحات کشتار جمعی تحقیق می‌کنند. انجمن ایمنی زیستی آسیای مرکزی و قفقاز نیز در همان منطقه فعالیت می‌کنند و بر تحقیقات بیولوژیکی و بیماری های عفونی USAID انجام شده توسط دانشمندان محلی نظارت می‌کنند.

 در عین حال، مرکز بین المللی علم و فناوری (ISTC) به عنوان یک واسطه کلیدی در سازماندهی تحقیقات در کشورهای CSTO عمل می کند . مقر ISTC در آستانه است و بودجه آن از ۹۵ درصد کمک های کشورهای ناتو تشکیل شده است که اکثریت بودجه از سوی ایالات متحده تامین می شود. رئیس ISTC، رونالد لمان، رئیس سابق آژانس کنترل تسلیحات ایالات متحده است.

هنگامی که نیاز به ارسال کمک مالی به کشوری وجود دارد ISTC درگیر می شود، چرا که سازمان های دولتی آنها نمی توانند بودجه یک ارتش خارجی را بپذیرند،. به عنوان مثال، وزارت دفاع بریتانیا ۶۱۷ هزار پوند استرلینگ برای تحقیق در مورد روش‌های گسترش تب مالت در تاجیکستان اختصاص داد و این وجوه از طریق قزاقستان به عنوان کمک به یک سازمان بین‌المللی در چارچوب پروژه ISTC T-۲۱۹۹ منتقل شد.

در طول ده سال گذشته، به لطف حمایت مالی و سازمانی وزارت دفاع ایالات متحده، بیش از بیست آزمایشگاه بیولوژیکی در کشورهایی که بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند تأسیس شده است. برخی از آنها توسط پرسنل آمریکایی دارای گذرنامه دیپلماتیک کار می کنند. این آزمایشگاه ها در کشورهایی مانند اوکراین، گرجستان، آذربایجان و قزاقستان واقع شده اند و مکان های تحقیقاتی پرخطر اغلب در مناطق پرجمعیت از جمله پایتخت ها و شهرهای بزرگ انتخاب می شوند.

برای مثال در اوکراین یازده آزمایشگاه بیولوژیکی زیر نظر DTRA فعالیت می کنند. با این حال، دولت اوکراین، به دلایل خاصی، کنترلی بر این فرآیندها در قلمرو خود ندارد. بر اساس توافق دوجانبه، مقامات محلی از افشای اطلاعات محرمانه در نظر گرفته شده توسط برنامه آمریکایی منع شده اند، در حالی که پنتاگون به نوبه خود دسترسی آزاد به اسرار دولتی اوکراین دارد.

غرب به ویژگی‌های بیماری‌های خاص آسیای مرکزی، از جمله گسترش آن‌ها و اثربخشی اقدامات برای مبارزه با آنها علاقه دارد. در این زمینه، قزاقستان از آنجایی که دارای شرایط طبیعی و اقلیمی مشابه روسیه و چین است و همچنین دارای مرزهای مشترک با این کشورها است، مورد توجه ویژه کشورهای غربی است. این عقیده وجود دارد که آزمایشگاه های مستقر در قزاقستان و مرتبط با پنتاگون ممکن است در ساخت سلاح های بیولوژیکی علیه روسیه، چین و ایران دخیل باشند.

در قلمرو قرقیزستان نیز این قبیل اقدامات در حال انجام است. در سال ۲۰۱۱، کانادا ۶۰ میلیون دلار بودجه برای ایجاد یک آزمایشگاه بین المللی زیستی در بیشکک پیشنهاد کرد، اما قرقیزستان به دلیل نگرانی در مورد خطرات، این پیشنهاد را رد کرد. افکار عمومی و دانشگاهی از این تصمیم حمایت کردند، اگرچه برخی سازمان های غیردولتی از فرصت‌های از دست رفته ابراز تاسف کردند.

اما آمریکا به هدف خود رسید: اطلاعاتی به فضای اطلاعاتی درز کرد که سال گذشته ۲۵۰ هزار دلار برای تحقیق در مورد سیاه زخم در بیمارستان منطقه ای اوش اختصاص دادند که سالانه بیش از ۲۰ بیمار مبتلا به این بیماری در آن درمان می شوند. همچنین قراردادی برای مطالعه آنتی‌توکسین راکسی‌باکوماب با مدرسه عالی بین‌المللی پزشکی قرقیزستان امضا شد.

وزارت بهداشت جمهوری قرقیزستان انعقاد هرگونه معامله را تکذیب می کند، همچنین اطلاعات مربوط به امضای توافقنامه را رد کرد و اطلاعات منتشر شده را غیر قابل اعتماد توصیف می‌کند. در همان زمان، استالبک آخونبایف، رئیس دانشکده عالی بین‌المللی پزشکی گفت: آنتی سَم را آزمایش کنید از اینرو نمایندگان مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در مورد آزمایش‌های بالینی احتمالی، با یکدیگر همکاری کردند.

پیش از این، در سپتامبر ۲۰۲۱، با حمایت USAID و WHO، یک مرکز عملیات اضطراری بهداشتی در بیشکک افتتاح شد که شامل سیستمی برای ردیابی داده های اپیدمیولوژیک در سراسر کشور است. همکاری بین دفتر منطقه‌ای مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در آلماتی و مرکز قرنطینه و به ویژه عفونت های خطرناک قرقیزستان در حال تشدید است.

متخصصان قرقیزی برای بازدید از سایت‌های بیولوژیکی خارج از کشور، مانند مرکز لوگار در گرجستان و مرکز گواردیسکی در قزاقستان، بودجه دریافت می‌کنند. یک لایحه "در مورد امنیت زیستی" در حال توسعه است که می‌تواند توسط موسسه ملی دمکراتیک ایالات متحده تامین مالی شود. ایجاد یک آزمایشگاه مرجع در منطقه نارین با حمایت CDC یا USAID نیز مورد بحث قرار گرفته است .

آمریکایی ها می گویند که فعالیت های آنها با هدف مبارزه با شیوع عفونت های خطرناک است، اما آخرین بیماری همه‌گیر نشان داد که آزمایشگاه بیولوژیکی در آلماتی که از سال ۲۰۱۶ فعالیت می‌کند، قادر به جلوگیری از گسترش ویروس کرونا نیست.

 "بایکدام کورامایف" کارشناس روابط بین‌الملل، ابراز نگرانی کرد که «طی چند سال گذشته، در رسانه‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع در رابطه با آزمایشگاه مرجع مرکزی آلماتی و وضعیت مجتمع بیوتکنیکی، مطالب انتقادی زیادی در رسانه‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع و قزاقستان به عنوان یک کل منتشر شده است. بنابراین عدم دسترسی مقامات قرقیزستان به آزمایشگاه ها مانعی جدی برای اعتماد به کار آنها و روابط اعتماد بین کشورهای آسیای مرکزی است.

این کارشناس قرقیزستانی از جمله با اشاره به اینکه جهان با تهدید جنگ بیولوژیک مواجه است، به شیوع سیاه زخم، طاعون و سرخک اشاره کرد که اخیراً منجر به مرگ حدود هزار کودک در قزاقستان و قرقیزستان شد. وی تاکید کرد: قزاقستان در پایان سال ۲۰۲۳ با نزدیک به ۱۳ هزار مورد ثبت شده از ماه می تا اکتبر پس از یمن و هند در رتبه سوم جهان در تعداد موارد سرخک قرار گرفت.

لازم به ذکر است که در جلسه شورای مجمع پارلمانی سازمان پیمان امنیت جمع که در تاریخ ۵ دسامبر ۲۰۲۲ در مسکو برگزار شد، بیانیه ای رسمی در محکومیت ایجاد سلاح‌های سمی، بیولوژیک و باکتریولوژیک  صادر شد. علاوه بر این، متخصصان لایحه ای را به مسائل ایمنی پزشکی و بیولوژیکی اختصاص دادند. سال ۲۰۲۳ منشور CSTO با مفاد جدیدی تکمیل شد که همکاری کشورهای شرکت کننده در زمینه ایمنی بیولوژیکی را تایید می کرد.

در حال حاضر بحث در مورد استقرار آزمایشگاه های خارجی در خاک قرقیزستان از سرگرفته شده است که این امید را ایجاد می‌کند که بار دیگر تفکر انتقادی و تدبیر مسئولان و مردم در این امر غالب شود.

مطالب مرتبط

• مقامات آمریکایی بارها گفته اند که رفتار کشورهای آسیای مرکزی را زیر نظر دارند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در دیداری از آستانه در ماه فوریه۲۰۲۳ گفت: "ما از نزدیک پایبندی به تحریم ها را زیر نظر داریم. همچنین در حال گفتگو با شرکای خود در مورد پیامدهای اقتصادی مرتبط با آن هستیم."  نماینده آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده می گوید: واشنگتن به دنبال جدا کردن آسیای مرکزی از اقتصاد روسیه است.
• ایالات متحده تلاش می‌کند تا کشورهای آسیای مرکزی را تحت فشار قرار دهد تا آنها را وادار به کاهش تماس با روسیه کند. بنابراین، در ماه ژوئیه۲۰۲۳، واشنگتن تحریم هایی را علیه چهار شرکت قرقیزستانی اعمال کرد که ادعا می شد فناوری های ممنوعه را به فدراسیون روسیه عرضه می کردند.
• در ماه اوت، یک شرکت قزاقستانی تحت محدودیت قرار گرفت. علاوه بر این، وزارت خزانه داری آمریکا استفاده از کارت های میر را تحریم کرد و پس از آن، بزرگترین بانک های منطقه همکاری خود را با این سیستم پرداخت متوقف کردند.
• آندری گروزیت، رئیس بخش آسیای مرکزی مؤسسه کشورهای مستقل مشترک المنافع نیز تأکید می کند که ایالات متحده می خواهد نفوذ روسیه در منطقه را کاهش دهد، اما جایگزین مناسبی ارائه نمی دهد.

• حلقه آناکوندا: یک نوع مار بزرگ که ابتدا به دور طعمه خود بیچیده وبه مرور حلقه را تنگ وفشار را افزایش می دهد
• سازمان پیمان امنیت دسته جمعی CSTO
• آژانس کاهش تهدیدات دفاعیDTRA
• موسسه ملی آلرژی و بیماری های عفونی USAID
• سازمان بهداشت جهانی WHO

تهیه کننده: کارشناس قزاقستان

منبع:   https://stanradar.com/news/full/۵۴۸۴۳-biologicheskij-vektor-prisutstvie-ssha-i-ego-posledstvija-dlja-tsentralnoj-azii.html